Homeopatia jest systemem leczniczym stworzonym przez sławnego niemieckiego lekarza dr. Samuela Hahnemanna (1755-1843). Bazuje ona na zasadzie mówiącej, że "podobne leczy podobne"

W praktyce oznacza to, że lekarstwo, które podane zdrowemu człowiekowi wywołuje określone symptomy, może wyleczyć chorobę o podobnych objawach. Na przykład jeśli zdrowa osoba zażyje dawkę Arsenicum, pojawią się u niej wymioty, ryżowo wodnista biegunka, szybkie tętno i krańcowe wyczerpanie. Jej skóra stanie się zimna, a wyraz twarzy bojaźliwy i niespokojny. W mniejszych dawkach, lub gdy będzie przyjmowane przez dłuższy czas, Arsenicum wywoła wyciek z nosa, wrażenie ciężkości głowy, kaszel i nieżyt oskrzeli. Jeszcze później pojawią się charakterystyczne objawy skórne i nerwowe. Pacjent będzie czuł pieczenie łagodzone przez ciepło, częste picie wody małymi łykami, strach przed smiercią oraz nerwowość z pogorszeniem symptomów między 1 a 3 w nocy.

Niezliczona ilość pacjentów manifestujących takie objawy została wyleczona Arsenicum zgodnie z homeopatycznym prawem ,, podobne leczy podobne" niezależnie od nazwy choroby ( cholera, przeziębienie, egzema, astma) Homeopatia praktyczna opiera się na pewnych fundamentalnych zasadach. Przede wszystkim stosowane w niej lekarstwa są uprzednio testowane na zdrowych ochotnikach (probantach), w celu ujawnienia objawów, jakie wywołują. Symptomy te sa następnie dokładnie zapisywane, tworząc homeopatyczną materia medica. Objawy pacjenta porównuje się z obrazami różnych leków w materia medica, aby znaleźć pojedynczy lek, którego obraz jest najbardziej podobny do objawów zaprezentowanych przez chorego (podobne leczy podobne) źródło "Duch homeopatii" Rajan Sankaran

Wraz z rozwojem homeopatii klasycznej, zauważono,że zarówno u dzieci ,jak u dorosłych zdarzają się stany chorobowe, których nie da się wytłumaczyć przeszłymi ich sytuacjami z życia. Tak więc, jedyny wniosek, jaki się nasuwał, to że te stany owe muszą być wrodzone-odziedziczone po przodkach. Kiedy spojrzano na przypadki pacjentów w takim świetle, zauważono uderzające podobieństwo pomiędzy stanem matki w okresie ciąży , a stanem obecnym dziecka.Tak rozwinęła się idea,, korzenia choroby". Korzenie to skłonności, które, jeśli zostaną wzbudzone , zamanifestują się jako specyficzny obraz choroby. Tendencje te są odbiciem szczególnej sytuacji z przeszłości ( lub z poprzednich pokoleń) i sprawiają, że człowiek czuje się i reaguje tak, jakby tkwił nadal w minionej sytuacji.

Homeopatia opiera się na kilku kluczowych koncepcjach, żadna z nich nie jest naukowa. Należą do nich przede wszystkim: przekonanie o istnieniu siły życiowej, podejście holistyczne, zasada podobieństwa, stosowanie minimalnej dawki, dynamizowanie preparatu oraz prawa Heringa.

Preparat homeopatyczny przygotowany z bagna zwyczajnego. Rozcieńczenie „15CH” oznacza znikome szanse na obecność jakichkolwiek cząsteczek przetwarzanego zioła

Homeopatia zakłada istnienie niematerialnej energii życiowej, która miałaby być siłą dającą zdolność życia i wykonywania pracy. Alternatywnie używane bywają pojęcia: dynamis (określenie używane przez Hahnemanna), energia człowieka, witalność, żywotność, chińskie Qi, hinduskie prana, energia morfogenetyczna, siła samouzdrawiająca, siła życiowa (lub łac. vis vitalis). Współczesna homeopatia utożsamia siłę życiową człowieka z tzw. polem energetycznym człowieka, które człowiek rzekomo posiada w sobie i dookoła siebie.

W 1828 Hahnemann wprowadził koncepcję miazm, które miały być przyczynami wielu znanych chorób. Miazma jest często definiowana przez homeopatów jako osobliwy rozstrój chorobowy siły witalnej. Hahnemann przyporządkowywał poszczególne miazmy do konkretnych chorób, przy czym każdą miazmę uważał za główną przyczynę wielu chorób. Według Hahnemanna początki ekspozycji na miazmy powodują objawy miejscowe, takie jak choroby skóry lub weneryczne, ale jeśli objawy te zostaną zlikwidowane przez lekarstwa konwencjonalne, to przyczyna (miazma) schodzi głębiej i przejawia się jako choroba organów wewnętrznych. Homeopatia utrzymuje, że leczenie chorób poprzez przeciwdziałanie ich objawom, jak to czasami ma miejsce w medycynie konwencjonalnej, jest nieskuteczne, ponieważ każda choroba może zostać sprowadzona do leżących u jej podstaw ukrytych przewlekłych lub dziedzicznych skłonności. Leżące u podstaw choroby miazmy pozostają po konwencjonalnym leczeniu, a głębokie schorzenia mogą zostać uleczone jedynie przez usunięcie głębszych zakłóceń siły witalnej.

Pierwotnie Hahnemann przedstawił tylko trzy miazmy,których nazwy zostały przyporządkowane infekcjom z których najważniejszą była psora (swędzenie po grecku). Miała ona mieć związek ze wszystkimi swędzącymi chorobami skóry, rzekomo pochodzącymi od stłumionego świerzbu, jak również stanowić podstawę wielu dalszych stanów (dolegliwości) chorobowych. Wierzył, że psora jest przyczyną epilepsji, raka, żółtaczki, niedosłuchu i zaćmy. Od czasów Hahnemanna zaproponowano istnienie innych miazm. Miazma sykotyczna oraz syfilityczna.

W późniejszym czasie wyodrębniono inne miazmy tj ostra, durowa, malaryczna, grzybicza, gruźlicza, trądowa, rakowa.

Teoria miazm była krytykowana jako:

wytłumaczenie opracowane przez Hahnemanna w celu obrony homeopatii w obliczu niepowodzeń w leczeniu niewystarczająca do wyjaśnienia setek rodzajów chorób nietłumaczącą predyspozycji chorobowych tak dobrze jak genetyka, czynniki środowiskowe i historia chorobowa pacjenta.

Podczas eksperymentów z chininą (lekiem przeciwmalarycznym) Hahnemann zaobserwował, że efekty, których doświadczył w wyniku spożycia tego środka, były podobne do symptomów malarii. Wywnioskował z tego, iż leczenie wynika z podobieństwa, a lekarstwa muszą powodować u zdrowych osób objawy podobne do wywoływanych przez chorobę. W wyniku dalszych eksperymentów z innymi substancjami Hahnemann sformułował zasadę podobieństwa, znaną jako „podobne lecz podobnym” (łac. similia similibus curentur), jako naczelną zasadę leczenia. Uważał, że wywołując chorobę przez leki, sztuczne symptomy wzmacniają siłę witalną do walki z chorobą, a sztucznie wywołane dolegliwości przeminą wraz z zaprzestaniem zażywania leków.

Nazywana również zasadą potencjonowania; opiera się na przekonaniu Hahnemanna, że siła lecznicza środka zwiększa się wraz ze stopniem rozcieńczenia połączonego z potrząsaniem, zaś objawy niepożądane zmniejszają się.

Prawa sformułowane przez Constantina Heringa, ucznia Hahnemanna, dotyczą chronologicznego porządku i kierunku zanikania objawów chorobowych podczas procesu zdrowienia. Według tych praw proces powracania do zdrowia przebiega prawidłowo, jeżeli objawy chorobowe zanikają:

• od wewnątrz na zewnątrz organizmu, np. astma przechodzi w wysypkę skórną
• od góry do dołu, np. wysypka znika najpierw z twarzy, a na końcu znika z palców rąk i nóg
• od narządów ważnych życiowo do narządów mniej ważnych, w kolejności: mózg, serce, wątroba, płuca, nerki, mięśnie, skóra

w chronologicznym porządku odwrotnym do kolejności ich wystąpienia, tzn. najpierw zanikają stosunkowo nowe objawy chorobowe, a na końcu najstarsze objawy chorobowe

Homeopaci twierdzą, że stosowanie homeopatii wzmaga siłę życiową pacjenta, a preparaty mają działać dzięki niepotwierdzonemu przez naukę efektowi pamięci wody. Według współczesnych koncepcji homeopatycznych, środkiem działającym w tego rodzaju preparatach nie są cząsteczki rozpuszczonej substancji, ale cały roztwór, który pod wpływem kontaktu z substancją leczniczą trwale zmienia swoje właściwości. Nie ma zweryfikowanych obserwacji ani wiarygodnych naukowo mechanizmów fizycznych, które potwierdzałyby takie zjawisko. Nie jest też znany sposób, w jaki preparat homeopatyczny miałby zapoczątkowywać proces leczenia.